W wielu ośrodkach parafialnych Polskiej Misji Katolickiej od lat działają stowarzyszenia lokalne mające na celu krzewienie kultury, tradycji i języka polskiego w Niemczech. Stowarzyszenia te wchodzą w skład „Chrześcijańskiego Centrum Krzewienia Kultury, Tradycji i Języka Polskiego w Niemczech e.V.” z siedzibą w Herdorf-Dermbach, sądownie zarejestrowanego stowarzyszenia dachowego obejmującego swoim zasięgiem teren całych Niemiec. Byłoby rzeczą niezmiernie pożyteczną, żeby takie lokalne stowarzyszenia powstały również w tych ośrodkach, w których ma miejsce działalność społeczna parafian przy Polskich Misjach Katolickich, ale nie przybrała ona jeszcze formy zarejestrowanej sądownie.

By ułatwić założenie stowarzyszenia (Verein), postaram się przekazać kilka ważnych uwag i wyjaśnić formalności, które należy spełnić, by stowarzyszenie zostało sądownie zarejestrowane. Sprawy związane z założeniem i działalnością stowarzyszenia uregulowane są przede wszystkim w niemieckim kodeksie cywilnym (BGB, §§ 21 do 79) i w ustawie o stowarzyszeniach (Vereinsgesetz). Generalnie istnieje wolność zakładania stowarzyszeń, która zagwarantowana jest w konstytucji niemieckiej (Vereinsfreiheit).

Formalności, które trzeba spełnić, by założyć stowarzyszenie, nie są takie skomplikowane, jakby się mogło na pozór wydawać. Stowarzyszenie zarejestrowane może założyć co najmniej 7 osób. Muszą się one zgromadzić na zebraniu założycielskim (Gründungsversammlung), przedyskutować i uchwalić statut stowarzyszenia (Satzung), wybrać organy stowarzyszenia, a w szczególności zarząd stowarzyszenia (Vorstand). Zarząd ten składa się najczęściej z przewodniczącego, zastępcy, sekretarza i skarbnika. Z zebrania założycielskiego należy sporządzić protokół zawierający informacje o tym, gdzie i kiedy odbyło się zebranie i kto je prowadził. W protokole powinny być też zawarte podjęte decyzje co do uchwalenia statutu oraz nazwiska, adresy i zawody wybranych członków zarządu stowarzyszenia. Uchwalony statut stowarzyszenia powinien być podpisany przez wszystkich członków założycieli. Statut powinien zawierać cel, dla którego stowarzyszenie zostało założone, nazwę stowarzyszenia, siedzibę, zasady członkowstwa, organy stowarzyszenia  i sposób ich wyboru, zasady reprezentowania stowarzyszenia na zewnątrz. Nowo wybrany zarząd powinien zameldować stowarzyszenie w miejscowym sądzie i zawnioskować wpisanie stowarzyszenia do sądowego rejestru stowarzyszeń (Vereinregister). Najczęściej może się to odbyć za pośrednictwem notariusza, który gromadzi niezbędne dokumenty, notarialnie poświadcza złożone podpisy przez członków zarządu stowarzyszenia i wysyła to do właściwego sądu. Sąd sprawdza formalności związane z założeniem stowarzyszenia i powiadamia zarząd o wpisaniu stowarzyszenia do rejestru sądowego. Po zarejestrowaniu stowarzyszenia ma ono prawo używać dodatku do nazwy stowarzyszenia: eingetragener Verein (e. V. ). Warto przy tym wspomnieć, że każda zmiana statutu stowarzyszenia jak i składu osobowego członków zarządu powinna być również zameldowana we właściwym sądzie i wpisana do rejestru stowarzyszeń. Z tego względu nie powinno się wpisywać do statutu wysokości składki członkowskiej, np. rocznej, gdyż w razie podwyższenia tej składki trzeba byłoby za każdym razem informować o tym sąd rejestrowy.

Stowarzyszenie zarejestrowane posiada osobowość prawną. Może ono zawierać wszelkie umowy, np. wynajmu pomieszczeń na różne imprezy, zatrudniać inne osoby, posiadać majątek, występować przed sądami, posiadać własne konto bankowe. Odpowiedzialność stowarzyszenia, tzn. wszystkich członków jak i zarządu, w zasadzie ograniczona jest do majątku stowarzyszenia. Nie odpowiadają oni zatem majątkiem osobistym za ewentualne długi stowarzyszenia.

Stowarzyszenie może złożyć we właściwym urzędzie skarbowym wniosek o uznanie go za stowarzyszenie wyższej użyteczności (tzw. gemeinnütziger Verein). W tym celu już w statucie powinno być zawarte stwierdzenie, że majątek stowarzyszenia służy tylko celom użyteczności publicznej, np. celom religijnym, dobroczynnym, wspierania przyjaźni między narodami, celom kulturalnym, wychowania młodzieży. Powinno się też tam znajdować uregulowanie, komu przypadnie majątek stowarzyszenia w razie jego rozwiązania. Stowarzyszenie uznane za stowarzyszenie wyższej użyteczności ma prawo przyjmować dary (Spenden) i wystawiać odpowiednie zaświadczenia. Celem takiego stowarzyszenia nie może być zarabianie pieniędzy.

Zarząd „Chrześcijańskiego Centrum Krzewienia Kultury, Tradycji i Języka Polskiego w Niemczech e.V.” może udostępnić wzory statutów jak i innych pism potrzebnych do zarejestrowania stowarzyszeń lokalnych. W razie potrzeb i pytań szczegółowych można się skontaktować z sekretarzem Zarządu Edmundem Ropel listownie lub telefonicznie pod numerem telefonu 06403 9728382.

Rechtsanwalt Edmund Ropel
Sekretarz Chrześcijańskiego Centrum